Mitosis là một quá trình liên tục. Tuy nhiên, Flemming đã chia nó ra làm 5 giai đoạn riêng biệt: http://www.cellsalive.com/mitosis.htm

Cách ghi nhớ là I Party More At The Club (IPMATC where C stands for cytokenesis).

Interphase là giai đoạn mà cell không ở trong giai đoạn phân bào (hay còn gọi là resting phase). Nhân tế bào được nhìn thấy như các hột có mật độ dày đặc. Và đến cuối giai đoạn InterPhase, thì chromosome mới thực sự được nhìn thấy như là các sợi.Tuy nhiên, tế bào không thực sự nghỉ ngơi mà thực ra, bên trong nhân, các nguyên liệu (di truyền) đang được nhân đôi lên (ví dụ: ở người có 23 cặp chromosomes thì sẽ được nhân lên thành 46 cặp chromosomes).

ProPhase là giai đoạn đầu tiên của sự phân bào: các nguyên liệu bên trong nhân (sau khi được nhân đôi) cô đọng lại dưới dạng sợi, được gọi là chromatin threads, mà sau này chúng được gọi là chromosome (1888). Mỗi chromosome (số lượng bây giờ được nhân đôi) tương ứng với mỗi cặp chromatids (chromatids đi theo cặp thì gọi là sister chromatids) được ghép với nhau tại vị trí trung tâm (centromere.)

MetaPhase là giai đoạn mà màng nhân sẽ biến mất (ta không còn nhìn thấy vùng phân cách nhân nữa), để cho phép các chromosomes (các cặp sister chromatids) sắp xếp thẳng hàng dọc theo đường kính trung tâm của tế bào (cell equator.) Tiếp đến, centromere của mỗi cặp chromatid (chromosome) sẽ phân đôi để tách riêng 2 chromatids thành phần rời ra.

AnaPhase là giai đoạn mà các sợi chromatid thành phần tách khỏi centromere của nhau và được kéo về 2 cực của tế bào. Như vậy, mỗi cực sẽ chứa cùng số lượng chromosomes.

TeloPhase là giai đoạn cuối cùng, các chromosomes ở mỗi cực sẽ dần được bọc bởi 2 màng nhân mới. Tế bào đồng thời sẽ co lại từ 2 đầu đường kính tế bào và phân chia ra làm 2 tế bào con mới. Ta có được 2 tế bào con mới với cùng thông tin di truyền như tế bào mẹ ban đầu. Và quá trình này cứ tiếp diễn như thế với các tế bào con mới…

Notable quotes: “omnis cellula e cellula” - Rudolph Virchow (”all cells arise from other cells”)

NOTE: Cytokenesis không phải là một quá trình cuối của TeloPhase mà là một quá trình đồng thời và độc lập với TeloPhase. Về mặt kĩ thuật, Cytokenesis không phải là một giai đoạn của mitosis, nhưng là quá trình cần thiết để kết thúc sự phân bào.

Để nghiên cứu chromosomes, người ta thường dùng ruồi giấm (fruit fly) vì nó có số lượng chromosomes ít: 8 chromosomes.

IMPORTANT: Mỗi chromosome có thể tương ứng là một chromosome hoặc hai chromosomes, nhưng ta không gọi như vậy mà ta gọi nó là 1chromatid hay một cặp chromatids, tương ứng tùy vào giai đoạn nào của sự phân bào. Ban đầu, một chromosome tương ứng là một chromatid. Lúc này, một chromosome thực chất là một phân tử DNA được gấp cuộn lại (condensed DNA). Khi nhân đôi lên trong giai đoạn prophase, một chromosome lúc này tương ứng với 2 chromatids được gắn với nhau tại centromere. Một rule of thumb tốt để biết số lượng chromosomes là đếm số centromeres để ra số lượng chromosomes.

TERMS:

• Ploidy - Bộ NST: ám chỉ số lượng bộ (set) các chromosome trong 1 tế bào


• Diploid - bộ NST lưỡng bội: là để chỉ tế bào có chứa 2 bộ chromosomes. Như vậy, trong cơ thể người, ngoại trừ giao tử (gamete) thì các loại tế bào khác đều là diploid (ví dụ: muscle, skin, blood… cells).


• Haploid - Bộ NST đơn bội: là để chỉ các tế bào chỉ có 1 bộ chromosome, bằng 1/2 số lượng của diploid. Ví dụ: bên trong tế bào tinh trùng hoặc trứng (gọi chung là giao tử - gamete hoặc sex cells)


• Autosome - NST thường: ám chỉ bất kì chromosome nào mà không phải là sex chromosome. Con người có 22 cặp autosomes .
  


• Somatic cell - Tế bào sinh dưỡng: các tế bào bất kì của cơ thể, mà không phải là tế bào sinh sản (egg/sperm cell).

• Homolog - Cặp NST tương đồng: các chromosomes đi theo cặp với nhau vì chúng có tính giống nhau, gọi là homologous pair (hay homolog). Tuy nhiên, không phải là giống nhau hoàn toàn.

NOTE: Các lỗi vẫn có thể xảy ra trong quá trình phân bào, tuy rất hiếm. Nếu xảy ra sẽ rất nguy hiểm vì làm thay đổi sự phân chia nguyên liệu di truyền (chromosomes), có nghĩa là một bên có thể nhận nhiều chromosomes, còn bên kia nhận ít hơn. Các tế bào con nếu gặp tình trạng này có thể dẫn đến ung thư. Và có ngành chuyên nghiên cứu về những đặc tính, ảnh hưởng của chromosomes tới cơ thể gọi là cytogenetics.

• Polyploidy - Đa bội: là điều kiện xảy ra khi một cá thể có nhiều hơn 2 bộ chromosomes. Tuy nhiên, polyploidy lại khá thường xuyên xảy ra với cây trồng (wheat, potatoes, bananas, coffee, & tulips). Tại sao lại thế?

CONCLUSION:

Như vậy, ta vừa đề cập đến sự bảo tồn nguyên liệu di truyền thông qua quá trình phân bào (mitosis). Trong phần tiếp, ta sẽ nói về sự khác biệt về số lượng chromosomes trong tế bào sinh dục (sex cells) và tế bào sinh sản (somatic cells).

LINKS: